در بارۀ وزیر
نشریه ها
|
|
|
سایت های مرتبط
صفحات اجتماعی
|
|
|
قوانين اساسي افغانستان
انتشارات: وزارت عدليه افغانستان
تعداد صفحات: 286
وزارت عدليه جمهوري اسلامي افغانستان، کتاب مجموعه کامل «قوانين اساسي افغانستان» که متن کامل تمام قوانين اساسي افغانستان را از اولين نظام نامه در دوره امير امان الله خان مصوب سال 1301 تا قانون اساسي مصوب سال 1382 را در بردارد، چاپ و روانه بازار کتاب کرده است.
کتاب مجموعه کامل قوانين اساسي افغانستان در 594 صفحه و تيراژ 1400 جلد در خزان سال 1386 چاپ شده است.
در مقدمه اين کتاب که به قلم وزير دانشمند، آقاي سروردانش وزير عدليه جمهوري اسلامي افغانستان، نوشته شده است چنين آمده:
قانون اساسي در تاريخ کشورها و ملت‌ها اهميت خاصي دارد زيرا قانون اساسي مجموعه اصول و قواعدي است که شکل حکومت، سازمان‌ها و نهاد‌هاي سياسي دولت، روابط و وظايف و صلاحيت‌هاي آنها و همچنين حقوق اساسي و آزادي‌هاي عمومي افراد را که دولت مکلف به احترام و رعايت آنها است مشخص مي‌سازد و به همين جهت است که در زبان ما اين قانون به صفت «اساسي» متصف شده است چون اساسي ترين مساله جامعه يعني «دولت و تشکيلات و صلاحيت‌هاي آن» و اساسي ترين مسايل انسان يعني «حقوق بشر و آزادي‌هاي فردي» و رابطه آن با حکومت را تعريف و تبيين مي‌کند.
از طرف ديگر در سلسله مراتب قوانين داخلي کشورها، از قانون اساسي به عنوان «قانون مادر» يا «ام القوانين» ياد مي‌شود زيرا اسناد تقنيني از نظر سلسله مراتب به ترتيب ذيل، درجه بندي مي‌شود:
- در درجه اول، قانون اساسي،
- در درجه دوم، قوانين عادي،
- در درجه سوم، مقرره‌ها، اساس‌نامه‌ها و مصوبات حکومت،
- و در درجة چهارم طرز العمل‌ها و لوايح داخلي ادارات.
در ميان مجموعة فوق، قانون اساسي در رتبه نخست قرار دارد چون ساختار اصلي و اصول اساسي و بنيادين سيستم سياسي و نظام حقوقي کشور در قانون اساسي مشخص مي‌گردد و تمام اسناد تقنيني ديگر بايد در چارچوب قانون اساسي و مطابق با مفاد و روحيه و نصوص آن وضع شوند و اگر کمترين مخالفت يا تعارض با احکام آن داشته باشند، از اعتبار حقوقي ساقط و ملغا تلقي مي‌شوند.
نهضت قانون اساسي در دنيا مخصوصاً در غرب، سابقة بيشتري دارد اما در کشورما، سال 1301هجري-خورشيدي در دوره زمامداري امير امان الله خان، آغاز تدوين و تصويب قانون اساسي و تاسيس نظام سياسي مبتني بر قانون اساسي شمرده مي‌شود. از آن زمان تا کنون ما قوانين اساسي متعددي داشته‌ايم که در دوره‌ها و رژيم‌هاي مختلف، وضع و تصويب شده‌اند. تاريخچه مختصر اين قوانين اساسي به ترتيب ذيل است:
- نظامنامه اساسي دولت علّية افغانستان: اين نظامنامه در 73 ماده نخست در 10 حوت 1301 هـ.ش در لويه جرگه سمت مشرقي با عضويب 872 نفر و سپس در ماه سرطان 1303هـ.ش در لويه جرگه پغمان مرکب از 1052 نفر به تصويب رسيد.
- اصول اساسي دولت علّية افغانستان: اين اصول اساسي در دوره زمامداري نادرخان به تاريخ 8 عقرب 1310 شمسي مطابق به 19 جمادي الثاني 1350 قمري در 110 ماده به تصويب رسيد.
- قانون اساسي سال 1343: اين قانون در دوره زمامداري ظاهرشاه به تاريخ 29 سنبله 1343 در يازده فصل و 128 ماده به تصويب لويه جرگه رسيد و در 9 ميزان 1343 (اکتبر 1964م) با توشيح از جانب ظاهرشاه در محل تطبيق قرار گرفت.
- قانون اساسي 1355: اين قانون در دوره جمهوري داودخان در 13 فصل و 136 ماده به تاريخ 25 دلو 1355 از طرف لويه جرگه تصويب و در 5 حوت 1355 از طرف رييس جمهور توشيح گرديد.
- اصول اساسي جمهوري دموکراتيک افغانستان: اين اصول اساسي در 25 حمل 1359 شمسي توسط «شوراي انقلابي جمهوري دموکراتيک افغانستان» در زمان ببرک کارمل در 68 ماده به طور موقت تصويب گرديده و به تطبيق گذاشته شد.
- قانون اساسي 1366: اين قانون اساسي در دوره رياست جمهوري نجيب به تاريخ 8 قوس سال 1366 در 13 فصل و 139 ماده از طرف لويه جرگه تصويب و به تاريخ 9/9/1366 از طرف رييس جمهور توشيح گرديد.
- قانون اساسي 1369: اين قانون در واقع قانون اساسي تعديل شده دوره نجيب الله است که به تاريخ 8/3/1369 شمسي توسط لويه جرگه تصويب گرديد و اساس آن را قانون اساسي 1366 تشکيل مي‌دهد.
- قانون اساسي 1382: اين قانون بعد از فرو پاشي رژيم طالبان و در زمان دولت انتقالي اسلامي افغانستان توسط کميسيون‌هاي تسويد و تدقيق تهيه شده و در لويه جرگه مورخ 22 قوس الي 14 جدي سال 1382 در 12 فصل و 162 ماده به تصويب رسيد و در 6 دلو 1382 از طرف جلالتماب حامد کرزي رييس دولت انتقالي اسلامي افغانستان توشيح گرديد.
تاريخچه مختصر فوق نشان مي‌دهد که هشت قانون اساسي ياد شده، تاريخ سياسي يک قرن اخير افغانستان را دربر دارد، تاريخي که رژيم‌هاي مختلف از «سلطنت مطلقه» تا «سطلنت مشروطه» و از «جمهوريت» تا «جمهوري دموکراتيک» و تا «جمهوري اسلامي» را تجربه کرده است. بنابراين مجموعه قوانين اساسي متذکره در مطالعات تاريخي، سياسي و حقوقي يک قرن اخير، يکي از منابع اصلي شمرده مي شود که بايد در دسترس دانشمندان حقوق و تاريخ و سياست و پژوهش‌گران داخلي و خارجي قرار گيرد اما متاسفانه متن اين قوانين نه به صورت مجموعه و نه به صورت انفرادي در دسترس نيست و نسخه‌هاي چاپي آنها- جز قانون اساسي جديد- ناياب گرديده و حتا در کتابخانه‌هاي اصلي کشور وجود ندارد. اين جانب به خوبي به ياد دارم که در سال 1381 هنگامي‌که کميسيون نه نفره تسويد قانون اساسي جديد افغانستان به تاريخ 13/8/1381 به فرمان رييس دولت انتقالي اسلامي افغانستان تاسيس و در 13 عقرب همان سال کار عملي آن آغاز گرديد و در کنار ساير شخصيت‌ها و بزرگواران همچون استاد نعمت الله شهراني وزير حج و اوقاف و پوهاند عظيمي قاضي القضات و رييس فعلي ستره محکمه، اين جانب نيز افتخار عضويت آن را داشتم، در شروع کار با اين مشکل مواجه شديم که متن کامل قوانين اساسي گذشته افغانستان را در اختيار نداشتيم و به ناچار يک نسخه از مجموعه‌اي از اين قوانين را که در سال 1374 توسط مرکز فرهنگي نويسندگان افغانستان در ايران و با اهتمام و مقدمه‌اي به قلم اين حقير چاپ شده بود، فراهم کرده و به تعداد ده کاپي از آن تهيه کرده و در اختيار اعضا قرار داديم. از همان روز به اين فکر بودم که کاش فرصتي فراهم شود تا مجموعه کامل هشت قانون اساسي افغانستان را به هر دو زبان پشتو و دري در يک جلد و با چاپ و صحافت جديد، نشر کرده و در اختيار عموم علاقه مندان قرار دهم که خوشبختانه اکنون اين فرصت فراهم گرديده و در وزارت عدليه با همکاري دوستان خود در رياست نشرات تصميم گرفتيم که اين مجموعه را بر اساس متون اصلي و نسخه‌هاي اوليه آنها، گرد آوري و به ترتيب جريده رسمي در دو ستون پشتو و دري تنظيم نموده و به نشر برسانيم.
اميدوارم چاپ و نشر اين مجموعه خدمت کوچکي براي تاريخ و فرهنگ کشور محسوب شده و استادان و محصيلان رشته‌هاي حقوق و علوم سياسي و پژوهش‌گران و نويسندگان و علاقه مندان نظام حقوقي افغانستان از آن بهره وافر ببرند.
عناوين مهم کتاب قوانين اساسي افغانستان
نظامنامه اساسي دولت علّية افغانستان (دوره امان الله خان 10 حوت 1301 شمسي)
اصول اساسي دولت علّية افغانستان (دوره محمد نادر شاه 8 عقرب 1310 شمسي)
قانون اساسي افغانستان (دوره محمد ظاهر شاه 9 ميزان 1343)
قانون اساسي جمهوري افغانستان (دوره محمد داود خان 5 حوت 1355 شمسي)
اصول اساسي جمهوري دموکراتيک افغانستان (دوره ببرک کارمل 25 حمل 1359)
قانون اساسي جمهوري افغانستان (دوره دکتور نجيب الله 9 قوس 1366)
قانون اساسي جمهوري افغانستان (دوره دکتور نجيب الله 8 جوزاي 1369)
قانون اساسي جمهوري اسلامي افغانستان (دوره رياست جمهوري جلالتمآب حامد کرزي 6 دلو 1382 شمسي)
متن کامل مجموعۀ قوانين اساسي افغانستان را ميتوانيد در اينجا مشاهده نمائيد
